Zamek Królewski w Budapeszcie (węg. Budavári Palota, Vár) - kompleks budynków pałacowych na Wzgórzu Zamkowym w Budapeszcie.
Nie wiadomo dokładnie, kiedy na dzisiejszym Wzgórzu Zamkowym w Budzie pojawiła się pierwsza siedziba królewska, ale najprawdopodobniej dopiero w XIV w. Najstarsze fundamenty, pochodzące z czasów Ludwika Wielkiego pochodzą z tego właśnie okresu.

Dopiero Zygmunt Luksemburczyk zintensyfikował prace nad zamkiem, ale z powodu jego śmierci nie zostały one nigdy dokończone według pierwotnych zamierzeń. Kolejni władcy skupiali się na dodawaniu niewielkich fragmentów lub przekształcaniu starych w duchu panującego aktualnie stylu architektonicznego.

Kres istnieniu starego zamku położyli Turcy. Po zdobyciu dawnej stolicy Królestwa Węgierskiego urządzili w nim arsenał, którego wybuch w 1578 kompletnie zniszczył budynek. W XX wieku pozostałości odkryli archeolodzy (m.in. dobrze zachowana kaplica gotycka, fragmenty murów, bastionów, rzeźby).

Po odbiciu Węgier przez Habsburgów zdecydowano o budowie nowego obiektu, który w niczym nie przypominał starego. Wzniesiony w stylu barokowym przez Johanna Hölblinga od 1791 stał się oficjalną rezydencją rodziny panującej.

Po Wiośnie Ludów zamek zaczął niszczeć, gdyż nie rezydował tam już dwór (przez jakiś okres urzędował w zamku książę Albrecht, gubernator Węgier). Kilka komnat reprezentacyjnych było co prawda w dobrym stanie, ale pomieszczenia mieszkalne, a zwłaszcza kuchnia, nie nadawała się do użytku (organizację pobytu cesarskiej pary podczas uroczystości koronacyjnych na monarchów Węgier w 1867 musiano w całości przygotować w Wiedniu). Nastąpiła więc pospieszna restauracja zamkowego wnętrza, a po powstaniu Austro-Węgier król Franciszek Józef podjął decyzję o dalszej rozbudowie pałacu. Plany przygotował znany architekt Miklós Ybl, ale budowa ruszyła dopiero w 1890. Zamek został poszerzony w kierunku zachodnim, wnętrza wzbogacono dziełami artystów węgierskich, a całość kompleksu miała podkreślać charakter narodowy oraz siłę Wielkich Węgier, które w 1896 uroczyście obchodziły 1000-lecie przybycia nad Dunaj. Od strony rzeki powstał rozległy plac wraz z reprezentacyjną bramą, przy której znajduje się rzeźba Turula, mitycznego ptaka, symbolu Węgier.

W okresie międzywojennym, po detronizacji Habsburgów, na zamku siedzibę swą miał regent, admirał Miklós Horthy. Podczas II wojny światowej, zamek, podobnie jak cały Budapeszt, został mocno zniszczony. Po wojnie rozpoczęto odbudowę, jednak dzisiejszy wygląd nie jest wierny oryginałowi, m.in. z powodów ideologicznych - wiele elementów uproszczono, części nie odbudowano, a niektóre ocalałe fragmenty dekoracji i wszystkie zachowane wnętrza nawet celowo zniszczono - taki los spotkał m.in. schody Habsburgów, kopułę na dachu, stajnie cesarskie, strażnicę i królewską szkołę jazdy. Rozebrano także zrujnowany kościół zamkowy (ocalał neogotycki ołtarz oraz część malowideł). Odbudowa zewnętrzna skończyła się w 1966 roku, a wewnątrz w roku 1980[1]. Prace archeolog