Pianola – pianino posiadające dodatkowo mechanizm umożliwiający odtwarzanie utworów ze specjalnych rolek papieru. Na rolce papieru utwór był zapisany w postaci małych dziurek, przez które przedostawało się powietrze sterujące mechanizmem młoteczków instrumentu.

Instrument był znany od XIX wieku, również w XX wieku. Obecnie zupełnie wyszedł z użycia, jednak wciąż istnieją działające egzemplarze pianoli.

Wstęga papieru z zapisanym utworem ma dziurki tak rozmieszczone, że każda linia i naniesione na niej otwory odpowiada jednemu dźwiękowi. Im bardziej z prawej strony umieszczone były otwory, tym wyższemu odpowiadały dźwiękowi.

W niektórych programach do edycji plików MIDI, takich jak Midi Orchestrator Plus, można wyświetlić ścieżkę muzyczną w postaci linii poziomych, gdzie każda linia odpowiada jednej nucie. Taki sposób reprezentacji melodii jest bardzo podobny do sposobu naniesienia nut na wstęgę do pianoli.

Podczas odtwarzania melodii wstęga przesuwa się z góry w dół, a pianista napędza mechanizm za pomocą naprzemiennie wciskanych pedałów (są też rozwiązania niewymagające nieustannego pedałowania). Mniej więcej na środku okienka, w którym zakłada się rolkę, jest listwa z otworami i aktualnie grane dźwięki są reprezentowane przez te otwory, które przesuwają się dokładnie nad listwą. Podczas odtwarzania napędzany jest również mechanizm klawiszy, przez co instrument zachowuje się tak, jakby pianista na nim grał. Czasem na wstędze papieru mogą być naniesione informacje takie jak tytuł utworu, słowa piosenki itd.

Oprócz pianoli jako samodzielnego instrumentu występowały także pianole będące przystawkami do fortepianu. Zasada działania takiej pianoli jest podobna do wyżej opisanej, posiada ona jednak rząd specjalnych dźwigienek, które należy wycelować na odpowiadające klawisze fortepianu. Podczas odtwarzania utworu dźwigienki te naciskają klawisze fortepianu. Reklama z 1912 roku widoczna w tym artykule przedstawia taką pianolę współpracującą z fortepianem.

Obecnie istnieją urządzenia elektroniczne sterujące pianinem lub fortepianem, które są odpowiednikiem pianoli.